Katinka Enkhuizen is programmeur bij Theater Rotterdam, met een specialisme in jeugd- en jongerentheater en nieuwe makers. Daarnaast is zij actief als bestuurslid bij onder andere theaterorganisatie WAT WE DOEN en performance-collectief Grande Loge. Zij is ook voorzitter van de VSCD jeugdtheater jury en adviseert bij het Amsterdams Fonds voor de Kunst.
Volg Theater Rotterdam via Youtube, Instagram & Facebook. Check ook eens TR vanuit huis magazine!
Het is vrij bizar dat we hier nu precies een jaar in zitten. Ik kan me nog heel goed de eerste dag herinneren dat we dicht moesten. Dat was op 12 maart. ’s Middags hoorden we dat we open mochten voor maar 100 man. Kort daarna vertelde de directie dat we helemaal niet open gingen. Ik heb een voorstelling moeten annuleren die net klaar was met opbouwen. Zij mochten gelijk weer afbreken. Dat was surrealistisch.
Doordat er zoveel voorstellingen geannuleerd moesten worden gingen theaters en gezelschappen op zoek naar andere manieren om in contact te blijven met hun publiek. Theater Rotterdam heeft hiervoor een online platform geïntroduceerd: TR vanuit huis. Ook is er toen een digitaal magazine gemaakt. Onze kracht is natuurlijk live bijeenkomen, met publiek en artiesten, maar als dat niet kan, is het goed dat we op deze manier online aanwezig zijn.
#houdmoed
Ingang Theater Rotterdam Schouwburg
Vanaf september mochten we gelukkig weer publiek ontvangen. In oktober werden de maatregelen weer aangescherpt en kwamen we in een soort tussenfase. Een aantal theaters, waaronder wij, kreeg een ontheffing. We mochten open met een capaciteit van max. 30 personen publiek in de grote zaal. Iedereen moest verplicht een mondkapje op en de horeca was dicht dus men ging na de voorstelling direct naar huis. Het was een tussenoplossing die de publieksbeleving niet echt ten goede kwam.
“Onze kracht is natuurlijk dat live bijeenkomen, met publiek en artiesten.”
Ondertussen zijn we door het missen van de kaartverkoop, een jaar lang, 75% van onze inkomsten misgelopen. Wel hebben we kunnen experimenteren met online aanbod. Van films tot lezingen en livestream voorstellingen. We zijn nog aan het uitvogelen wat het beste werkt maar ik denk dat het online programma wel een onderdeel blijft van wat we doen. Gelukkig zijn er veel bezoekers die ons hierin steunen. Juist bij gratis online voorstellingen ontvingen we veel donaties.
Tijdens de eerste lockdown ben ik op een gegeven moment bewust gestopt met filmpjes en registraties kijken. Ik zat al veel achter een scherm en vond de meeste voorstellingen ook niet geschikt voor beeld. Een registratie is normaal gesproken bedoelt voor programmeurs. Zo kunnen ze een indruk krijgen van een voorstelling. Maar voor het publiek is een registratie volgens mij helemaal niet interessant om te zien.
"Een gestreamde voorstelling zal de live ervaring nooit kunnen vervangen."
Club Guy & Roni vormde daar een uitzondering op. Zij hebben destijds in 3 weken een professionele virtuele omgeving gebouwd. Als je daarin bewoog kon je verschillende ruimtes bezoeken. In die ruimtes kon je geluidsfragmenten horen, filmpjes bekijken of met andere bezoekers in het virtueel theatercafé praten. Dat vond ik een geslaagde online theaterbeleving. De voorstelling die ze lieten zien in die virtuele omgeving was met allerlei camera’s opgenomen. De voorstelling werd hierdoor al een stuk interessanter dan een platte registratie, al leek het meer op een film dan een voorstelling.
Ik ben me ervan bewust dat niet alle gezelschappen hier de middelen voor hebben. Dat is iets waar we tegenaan lopen. We zitten nu in een fase waarin het al meer gangbaar is om livestreams te maken. Toch merk je nog steeds dat hier de expertise niet ligt en dat we dat nog aan het ontwikkelen zijn.
De meer geavanceerde online producties komen al wel wat vaker voor, en kunnen van hoge kwaliteit zijn, maar een gestreamde voorstelling zal de fysieke ervaring nooit kunnen vervangen.
Het samen in één en dezelfde ruimte voelen, lachen, verbaasd zijn om wat er op het toneel gebeurt. Dat geeft een soort energie die je moeilijk kan omschrijven. Dat merk je pas als je in de zaal zit. Iedere voorstelling is vaak ook anders.
“Artiesten voelen zich elke avond anders waardoor ze een tekst of beweging net anders uitvoeren dan de avond ervoor.”
Ook al is het technisch gezien dezelfde voorstelling, iedere avond zit er een ander publiek in de zaal. Die hebben onbewust invloed op de voorstelling. Maar ook de artiesten voelen zich elke avond anders waardoor ze een tekst of beweging net anders uitvoeren dan de avond ervoor. Dat maakt een live voorstelling zo’n unieke beleving!
De iconische trap van Theater Rotterdam Schouwburg
Online theater kijk je meestal via een laptop, in je eentje, of met je huisgenoot op de bank.. Je mist dan het collectieve gevoel en de interactie. Het is eendimensionaal. Ook de ervaring na afloop telt mee; een drankje drinken en napraten over de voorstelling.
Nu we weer dicht zijn krijgen we regelmatig reacties van bezoekers dat ze het zo jammer vinden dat we gesloten zijn. Ze hopen dat we snel weer open mogen. Ze wensen ons sterkte. Ik heb het idee dat bezoekers binnen no-time weer in het theater staan en er zin in hebben om iets mee te maken.
"Een ander vraagstuk op dit moment voor ons is wat we straks gaan doen met mensen die wel of niet gevaccineerd zijn."
Een belangrijk vraagstuk wat op dit moment speelt is wat we straks gaan doen met mensen die wel of niet gevaccineerd zijn. Er wordt natuurlijk gepraat over een vaccinatiepaspoort. Gaan we daar aan meedoen en hoe? Is dat iets waar de gehele sector samen een strategie voor gaat bedenken?
Verandering gaat stapje voor stapje. We hebben een heel mooi beleidsplan geschreven voor de Cultuurplanperiode 2021-2024. Deze plannen zijn in februari 2020 ingediend. Voor dat we van COVID-19 afwisten dus. We onderzoeken nu wat we er van waar kunnen maken, hoe we het aan kunnen aanpassen of hoe we er meer actualiteit in kunnen betrekken.
De afgelopen tijd zijn we vaardig geworden in kort op de bal produceren. Dit willen we in de toekomst bewust toepassen door tijd en ruimte in te plannen die niet ver van te voren wordt ingevuld. Op die momenten zijn er dus geen repetities of voorstellingen. We houden die plekken bewust vrij om last minute een mooie voorstelling te boeken, maar ook voor initiatieven vanuit de stad die inspelen op wat er op dat moment leeft.
"We onderzoeken nu wat we er van waar kunnen maken, hoe we het aan kunnen aanpassen of hoe we er meer actualiteit in kunnen betrekken."
Een weer heel andere overweging – voor in de nabije toekomst – is om in de zomer langer open te blijven. Dat hoor ik van collega theaters. Ze willen de voorstellingen die nu geannuleerd zijn proberen in de zomer neer te zetten. Daar zitten wat haken en ogen aan. Als het buiten 30 graden is weet ik niet hoeveel zin jij hebt om hier binnen te gaan zitten. En daarnaast, als wij open mogen, mogen festivals dat waarschijnlijk ook en dan heb je daar concurrentie van. Wij willen er in september 2021 in ieder geval weer volle bak tegenaan gaan.
Wij zijn ook een theater dat best veel internationale voorstellingen programmeert. Iets wat ik persoonlijk heel belangrijk vind. Dat kon het afgelopen jaar natuurlijk niet. Of wij nu open mochten of niet, de internationale artiesten konden hier niet eens komen.
Het is belangrijk om ze te (blijven) programmeren. Zo kunnen we het lokale tegenover het internationale zetten. Dat geeft een hele spannende wisselwerking. Internationale artiesten hebben vaak een andere ervaring van de huidige situatie dan wij hier. Het zien van dat verschil, maar juist ook de overeenkomsten, kan heel waardevol zijn. De Nederlandse situatie kan soms verkleinend werken op je blik. Het is fijn om dat in perspectief te kunnen plaatsen. We zijn aan het onderzoeken hoe we dit online meer stem kunnen geven. Ik ben er van overtuigd dat dat gaat lukken. Hoe weet ik nog niet precies.
Ik denk de manier waarop we het gebouw (gaan) inzetten. Dat is iets waarmee we hebben geëxperimenteerd in september. Mede door beperkingen in publiekscapaciteit, is het idee van een track ontstaan. Tijdens een track volgen bezoekers een route door het gebouw waar ze korte performances zien in verschillende ruimtes. Dus ook in gangen, kleedkamers of een trappenhuis. Zo kunnen we meerdere groepen publiek op een avond ontvangen. Het is ook een andere manier van theater presenteren. Iets wat we zonder COVID waarschijnlijk ook wel hadden onderzocht maar het kwam door de lockdown echt in een stroomversnelling.
De foyer van het gesloten Theater Rotterdam Schouwburg.
We bedachten ons dat we niet alles in een zaal hoeven te presenteren en zijn gaan kijken naar creatieve manieren om er andere locaties bij te betrekken. Binnen en buiten de zalen om. We kunnen dit doen omdat Theater Rotterdam een producerende plek is. Normaal ben ik als programmeur afhankelijk van het aanbod van gezelschappen. Ik kan er niet zomaar van op aan dat elk gezelschap een voorstelling klaar heeft liggen die geschikt is voor een track.
"Gelukkig zijn er meerdere makers die aan Theater Rotterdam verbonden zijn en flexibel inzetbaar zijn om zulke programma’s te ontwikkelen."
Gelukkig zijn er meerdere makers die aan Theater Rotterdam verbonden zijn en flexibel inzetbaar zijn om zulke programma’s te ontwikkelen. Al hebben we ons wel een beetje verkeken op hoe arbeidsintensief een dergelijke productie is. Als wij dit één week willen doen in het theater, dan hebben we twee weken voorbereidingstijd nodig. Dat betekent dat er niets anders kan worden geprogrammeerd. Op de avonden zelf moet de publieksbegeleiding tip top in orde zijn en veilig. Qua marketing is het ook een puzzel. Hoe leg je dit concept uit?
De kracht van kunst is denk ik, zeker nu met COVID, om te zien wat de rest van de wereld nog niet ziet.
We worden nu bijvoorbeeld snel meegesleurd door de waan van de dag. Ik denk dat kunstenaars heel goed in staat zijn om daar aan voorbij te kijken en denken. Ze kunnen visionair zijn. Zij kunnen voorstellen doen waarvan wij zelf nog niet eens hadden bedacht dat we die nodig hadden.
